Wat is schizofrenie?
Schizofrenie is een chronische psychische aandoening die van invloed is op:
- emoties
- het vermogen om rationeel en helder te denken
- het vermogen om met anderen om te gaan en zich tot anderen te verhouden
Volgens de National Alliance on Mental Illness (NAMI) treft schizofrenie ongeveer 1 procent van de Amerikanen. Het wordt meestal gediagnosticeerd in de late adolescentie of begin twintig voor mannen en eind twintig of begin dertig bij vrouwen.
Afleveringen van de ziekte kunnen komen en gaan, vergelijkbaar met een ziekte in remissie. Als er een 'actieve' periode is, kan een persoon het volgende ervaren:
- hallucinaties
- wanen
- moeite met denken en concentreren
- een plat effect
Huidige DSM-5-status
Verschillende aandoeningen hadden diagnostische wijzigingen die werden aangebracht in de nieuwe "Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5e editie", waaronder schizofrenie. In het verleden hoefde een persoon maar één van de symptomen te hebben om gediagnosticeerd te worden. Nu moet een persoon ten minste twee van de symptomen hebben.
De DSM-5 schrapte ook de subtypen als afzonderlijke diagnostische categorieën, gebaseerd op het aanwezige symptoom. Dit bleek niet nuttig te zijn, omdat veel subtypen elkaar overlapten en volgens de American Psychiatric Association de diagnostische validiteit zou verminderen.
In plaats daarvan zijn deze subtypen nu specificeerders voor de overkoepelende diagnose, om de clinicus meer details te geven.
Subtypen van schizofrenie
Hoewel de subtypen niet meer als afzonderlijke klinische aandoeningen bestaan, kunnen ze nog steeds nuttig zijn als voorschrijvers en voor het plannen van behandelingen. Er zijn vijf klassieke subtypen:
- paranoïde
- hebephrenic
- ongedifferentieerd
- resterend
- catatonisch
Paranoïde schizofrenie
Paranoïde schizofrenie was vroeger de meest voorkomende vorm van schizofrenie. In 2013 stelde de American Psychiatric Association vast dat paranoia een positief symptoom was van de stoornis, dus paranoïde schizofrenie was geen aparte aandoening. Daarom werd het toen gewoon veranderd in schizofrenie.
De beschrijving van het subtype wordt echter nog steeds gebruikt, omdat het zo vaak voorkomt. Symptomen zijn onder meer:
- wanen
- hallucinaties
- ongeorganiseerde spraak (woordsalade, echolalie)
- moeite met concentreren
- gedragsstoornis (impulsbeheersing, emotionele labiliteit)
- plat effect
Wist je dat?Woordsalade is een verbaal symptoom waarbij willekeurige woorden in geen logische volgorde aan elkaar worden geregen.
Hebephrenische / ongeorganiseerde schizofrenie
Hebephrenische of ongeorganiseerde schizofrenie wordt nog steeds erkend door de International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (ICD-10), hoewel het uit de DSM-5 is verwijderd.
Bij deze variant van schizofrenie heeft het individu geen hallucinaties of wanen. In plaats daarvan ervaren ze ongeorganiseerd gedrag en spraak. Dit kan zijn:
- plat effect
- spraakstoornissen
- ongeorganiseerd denken
- ongepaste emoties of gezichtsreacties
- problemen met dagelijkse activiteiten
Ongedifferentieerde schizofrenie
Ongedifferentieerde schizofrenie was de term die werd gebruikt om te beschrijven wanneer een persoon gedrag vertoonde dat van toepassing was op meer dan één type schizofrenie. Bij een persoon die katatonisch gedrag had maar ook waanvoorstellingen of hallucinaties had, met woordsalade, kan de diagnose ongedifferentieerde schizofrenie zijn gesteld.
Met de nieuwe diagnostische criteria betekent dit voor de arts alleen dat er een verscheidenheid aan symptomen aanwezig is.
Resterende schizofrenie
Dit "subtype" is een beetje lastig. Het wordt gebruikt wanneer een persoon een eerdere diagnose van schizofrenie heeft, maar geen prominente symptomen van de aandoening meer heeft. De symptomen zijn over het algemeen in intensiteit afgenomen.
Resterende schizofrenie omvat gewoonlijk meer 'negatieve' symptomen, zoals:
- afgeplatte invloed
- psychomotorische problemen
- vertraagde spraak
- slechte hygiëne
Veel mensen met schizofrenie maken periodes door waarin hun symptomen afnemen en afnemen en variëren in frequentie en intensiteit. Daarom wordt deze aanduiding zelden meer gebruikt.
Catatonische schizofrenie
Hoewel catatonische schizofrenie een subtype was in de vorige editie van de DSM, werd in het verleden betoogd dat catatonie meer een specificatie zou moeten zijn. Dit komt omdat het voorkomt bij verschillende psychiatrische aandoeningen en algemene medische aandoeningen.
Het presenteert zichzelf over het algemeen als immobiliteit, maar kan er ook uitzien als:
- gedrag nabootsen
- mutisme
- een verdoving-achtige toestand
Schizofrenie bij kinderen
Schizofrenie bij kinderen is geen subtype, maar wordt eerder gebruikt om te verwijzen naar het tijdstip van diagnose. Een diagnose bij kinderen is vrij ongebruikelijk.
Als het zich voordoet, kan het ernstig zijn. Schizofrenie met vroege aanvang treedt meestal op tussen de leeftijd van 13 en 18 jaar. Een diagnose onder de 13 jaar wordt als zeer vroeg optredend beschouwd en is uiterst zeldzaam.
Symptomen bij zeer jonge kinderen zijn vergelijkbaar met die van ontwikkelingsstoornissen, zoals autisme en aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD). Deze symptomen kunnen zijn:
- taalvertragingen
- laat of ongebruikelijk kruipen of lopen
- abnormale motorische bewegingen
Het is belangrijk om ontwikkelingsproblemen uit te sluiten bij het overwegen van een zeer vroege diagnose van schizofrenie.
Symptomen bij oudere kinderen en tieners zijn onder meer:
- sociale terugtrekking
- slaapstoringen
- verminderde schoolprestaties
- prikkelbaarheid
- vreemd gedrag
- substantie gebruik
Jongere personen hebben minder kans op waanideeën, maar eerder op hallucinaties. Naarmate tieners ouder worden, treden meestal meer typische symptomen van schizofrenie op, zoals die bij volwassenen.
Het is belangrijk dat een deskundige professional de diagnose schizofrenie bij kinderen stelt, omdat het zo zeldzaam is. Het is cruciaal om elke andere aandoening uit te sluiten, inclusief middelengebruik of een organisch medisch probleem.
De behandeling moet worden geleid door een kinderpsychiater met ervaring in schizofrenie bij kinderen. Het betreft meestal een combinatie van behandelingen zoals:
- medicijnen
- therapieën
- vaardigheidstraining
- ziekenhuisopname, indien nodig
Voorwaarden gerelateerd aan schizofrenie
Schizo-affectieve stoornis
Schizoaffectieve stoornis is een aparte en andere aandoening dan schizofrenie, maar wordt er soms mee op één hoop gegooid. Deze aandoening heeft elementen van zowel schizofrenie als stemmingsstoornissen.
Psychose - waarbij het contact met de werkelijkheid verloren gaat - is vaak een onderdeel. Stemmingsstoornissen kunnen manie of depressie zijn.
Schizoaffectieve stoornis wordt verder onderverdeeld in subtypen op basis van het feit of een persoon alleen depressieve episodes heeft, of dat ze ook manische episodes met of zonder depressie hebben. Symptomen kunnen zijn:
- paranoïde gedachten
- wanen of hallucinaties
- moeite met concentreren
- depressie
- hyperactiviteit of manie
- slechte persoonlijke hygiëne
- verstoring van de eetlust
- slaapstoringen
- sociale terugtrekking
- ongeorganiseerd denken of gedrag
De diagnose wordt meestal gesteld door middel van een grondig lichamelijk onderzoek, interview en psychiatrische evaluatie. Het is belangrijk om medische aandoeningen of andere psychische aandoeningen zoals een bipolaire stoornis uit te sluiten. Behandelingen zijn onder meer:
- medicijnen
- groepstherapie of individuele therapie
- praktische training van levensvaardigheden
Andere gerelateerde aandoeningen
Andere gerelateerde aandoeningen aan schizofrenie zijn onder meer:
- waanstoornis
- korte psychotische stoornis
- schizofreniforme stoornis
U kunt ook een psychose krijgen met een aantal gezondheidsproblemen.
De afhaalmaaltijd
Schizofrenie is een complexe aandoening. Niet iedereen bij wie de diagnose is gesteld, zal exact dezelfde symptomen of presentatie hebben.
Hoewel subtypen niet langer worden gediagnosticeerd, worden ze nog steeds gebruikt als specificatie om te helpen bij de planning van klinische behandelingen. Het begrijpen van informatie over subtypen en schizofrenie in het algemeen kan u ook helpen bij het beheersen van uw aandoening.
Met een nauwkeurige diagnose kan een gespecialiseerd behandelplan worden opgesteld en geïmplementeerd door uw zorgteam.
