Wat is cortisol?
Cortisol staat bekend als het stresshormoon vanwege zijn rol in de stressreactie van het lichaam. Maar cortisol gaat over meer dan alleen stress.
Dit steroïde hormoon wordt gemaakt in de bijnieren. De meeste cellen in ons lichaam hebben cortisolreceptoren die cortisol gebruiken voor verschillende functies, waaronder
- bloedsuikerspiegel
- vermindering van ontstekingen
- metabolisme regulering
- geheugen formulering
Cortisol is belangrijk voor uw gezondheid, maar te veel ervan kan grote schade aanrichten aan uw lichaam en een aantal ongewenste symptomen veroorzaken.
Wat zijn de symptomen van een hoog cortisolgehalte?
Hoge cortisol kan een aantal symptomen in uw hele lichaam veroorzaken. De symptomen kunnen variëren, afhankelijk van wat de stijging van uw cortisolspiegel veroorzaakt.
Algemene tekenen en symptomen van te veel cortisol zijn onder meer:
- gewichtstoename, meestal rond de buik en bovenrug
- gewichtstoename en afronding van het gezicht
- acne
- dunner wordende huid
- gemakkelijk blauwe plekken
- rood gezicht
- vertraagde genezing
- spier zwakte
- ernstige vermoeidheid
- prikkelbaarheid
- moeite met concentreren
- hoge bloeddruk
- hoofdpijn
Wat betekenen hoge cortisolspiegels?
Een hoge cortisolspiegel kan verschillende dingen betekenen.
Hoge cortisol kan worden aangeduid als Cushing-syndroom. Deze toestand is het gevolg van het feit dat uw lichaam te veel cortisol aanmaakt. (Soortgelijke symptomen kunnen optreden na inname van hoge doses corticosteroïden, dus het wordt aanbevolen dit uit te sluiten voordat u gaat testen op het Cushing-syndroom).
Enkele veel voorkomende symptomen van het Cushing-syndroom zijn:
- vetafzettingen in het middengedeelte, het gezicht of tussen de schouders
- paarse striae
- gewichtstoename
- traag genezende verwondingen
- dunner wordende huid
Verschillende dingen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van een hoog cortisolgehalte.
Spanning
Stress veroorzaakt een combinatie van signalen van zowel hormonen als zenuwen. Deze signalen zorgen ervoor dat uw bijnieren hormonen afgeven, waaronder adrenaline en cortisol.
Het resultaat is een toename van de hartslag en energie als onderdeel van de vecht-of-vluchtreactie. Het is de manier waarop uw lichaam zich voorbereidt op mogelijk gevaarlijke of schadelijke situaties.
Cortisol helpt ook om alle functies te beperken die niet essentieel zijn in een vecht-of-vluchtsituatie. Zodra de dreiging voorbij is, keren uw hormonen terug naar hun gebruikelijke niveaus. Dit hele proces kan een redder in nood zijn.
Maar als u constant onder druk staat, wordt deze reactie niet altijd uitgeschakeld.
Langdurige blootstelling aan cortisol en andere stresshormonen kan grote schade aanrichten aan bijna alle processen van uw lichaam, waardoor uw risico op veel gezondheidsproblemen toeneemt, van hartaandoeningen en obesitas tot angst en depressie
Problemen met de hypofyse
De hypofyse is een klein orgaan aan de basis van uw hersenen dat de afscheiding van verschillende hormonen regelt. Problemen met de hypofyse kunnen ervoor zorgen dat deze te weinig of te veel hormonen produceert, waaronder adrenocorticotroop hormoon. Dit is het hormoon dat de bijnieren triggert om cortisol vrij te maken.
Hypofyse-aandoeningen die hoge cortisolspiegels kunnen veroorzaken, zijn onder meer:
- hyperpitituïtarisme (overactieve hypofyse)
- goedaardige hypofysetumoren, inclusief adenomen
- kankerachtige hypofysetumoren
Bijniertumoren
Je bijnieren bevinden zich boven elke nier. Bijniertumoren kunnen goedaardig (niet-kankerachtig) of kwaadaardig (kankerachtig) zijn en in grootte variëren. Beide typen kunnen hoge niveaus van hormonen afscheiden, waaronder cortisol. Dit kan leiden tot het syndroom van Cushing.
Als de tumor groot genoeg is om druk uit te oefenen op nabijgelegen organen, kunt u bovendien pijn of een vol gevoel in uw buik opmerken.
Bijniertumoren zijn meestal goedaardig en komen voor bij ongeveer 1 op de 10 mensen met een beeldvormende test van de bijnier. Bijnierkankers zijn veel zeldzamer.
Bijwerkingen van medicijnen
Bepaalde medicijnen kunnen een verhoging van de cortisolspiegel veroorzaken. Orale anticonceptiva zijn bijvoorbeeld gekoppeld aan een verhoogd cortisol in het bloed.
Corticosteroïden die worden gebruikt om astma, artritis, bepaalde kankers en andere aandoeningen te behandelen, kunnen ook hoge cortisolspiegels veroorzaken wanneer ze in hoge doses of gedurende een lange periode worden ingenomen.
Vaak voorgeschreven corticosteroïden zijn onder meer:
- prednison (Deltasone, Prednicot, Rayos)
- cortison (cortonacetaat)
- methylprednisolon (Medrol, MethylPREDNISolone Dose Pack)
- dexamethason (Dexamethason Intensol, DexPak, Baycadron)
Het vinden van de juiste dosis en het innemen van corticosteroïden zoals voorgeschreven, kan het risico op hoge cortisolspiegels helpen verminderen.
Steroïde medicatie mag nooit worden gestopt zonder geleidelijke afbouw. Abrupt stoppen kan een laag cortisolgehalte veroorzaken. Dit kan een lage bloeddruk en bloedsuikerspiegel veroorzaken, zelfs coma en overlijden.
Overleg altijd met uw arts voordat u wijzigingen aanbrengt in uw doseringsschema wanneer u corticosteroïden gebruikt.
Oestrogeen
Circulerend oestrogeen kan de cortisolspiegel in uw bloed verhogen. Dit kan worden veroorzaakt door oestrogeentherapie en zwangerschap. Een hoge circulerende oestrogeenconcentratie is de meest voorkomende oorzaak van hoge cortisolspiegels bij vrouwen.
Zal ik naar een dokter gaan?
Als u denkt dat u een hoog cortisolgehalte heeft, is het belangrijk om een bloedtest te laten uitvoeren door een arts. Een hoog cortisolgehalte veroorzaakt veelvoorkomende tekenen en symptomen die door veel andere ziekten kunnen worden veroorzaakt, dus het is belangrijk om te bevestigen waardoor uw symptomen worden veroorzaakt.
Als u symptomen ervaart die kunnen worden veroorzaakt door hoge cortisolspiegels, kan uw arts de volgende tests aanbevelen:
- Cortisol-urine en bloedonderzoek. Deze tests meten de cortisolspiegel in uw bloed en urine. De bloedtest maakt gebruik van een bloedmonster dat uit uw ader wordt afgenomen. Een test genaamd de 24-uurs urinevrije cortisol-excretietest wordt gebruikt om uw urine te controleren. Dit houdt in dat er gedurende een periode van 24 uur urine wordt verzameld. Bloed- en urinemonsters worden vervolgens in een laboratorium geanalyseerd op cortisolspiegels.
- Cortisol-speekseltest. Deze test wordt gebruikt om te controleren op het syndroom van Cushing. Een monster van 's nachts verzameld speeksel wordt geanalyseerd om te zien of uw cortisolspiegel hoog is. Cortisolspiegels stijgen en dalen gedurende de dag en dalen 's nachts aanzienlijk bij mensen zonder het Cushing-syndroom. Hoge cortisolspiegels 's nachts zouden erop kunnen wijzen dat u mogelijk het Cushing-syndroom heeft.
- Beeldvormingstests. CT-scans of een MRI kunnen worden gebruikt om afbeeldingen van uw hypofyse en bijnieren te verkrijgen om te controleren op tumoren of andere afwijkingen.
Onbeheerde hoge cortisolspiegels kunnen ernstige gevolgen hebben voor uw gezondheid. Onbehandeld, hoog cortisol kan uw risico op ernstige gezondheidsproblemen verhogen, waaronder:
- hart-en vaatziekte
- osteoporose
- insulineresistentie en diabetes
- psychiatrische stoornissen
het komt neer op
Iedereen heeft van tijd tot tijd een hoog cortisol. Het maakt deel uit van de natuurlijke reactie van uw lichaam op dreiging van letsel of gevaar. Maar als u gedurende een langere periode een hoog cortisolgehalte heeft, kan dit blijvende gevolgen hebben voor uw gezondheid.
Als u symptomen van een hoge cortisolspiegel heeft, kunt u het beste beginnen met een bloedtest om te zien hoe hoog uw cortisolspiegel is. Op basis van uw resultaten kan een arts u helpen de onderliggende oorzaak te achterhalen en u helpen uw cortisolspiegel weer op een veilig niveau te krijgen.
