Overzicht
Slapeloosheid is een veel voorkomende slaapstoornis die het moeilijk maakt om in slaap te vallen of in slaap te blijven. Het leidt tot slaperigheid overdag en je voelt je niet uitgerust of verfrist als je wakker wordt.
Volgens de Cleveland Clinic ervaart ongeveer 50 procent van de volwassenen af en toe slapeloosheid. Een op de 10 mensen meldt chronische slapeloosheid te hebben.
Slapeloosheid kan iedereen treffen, maar komt aanzienlijk vaker voor bij vrouwen en oudere volwassenen. Het kan een paar dagen, weken duren of langdurig aanhouden. Stress, menopauze en bepaalde medische en psychische aandoeningen zijn veelvoorkomende oorzaken van slapeloosheid.
Verschillende soorten slapeloosheid
Er zijn een paar verschillende soorten slapeloosheid. Elk type wordt gekenmerkt door hoe lang het duurt, hoe het uw slaap beïnvloedt en de onderliggende oorzaak.
Acute slapeloosheid
Acute slapeloosheid is slapeloosheid op korte termijn die van enkele dagen tot enkele weken kan duren. Het is de meest voorkomende vorm van slapeloosheid.
Acute slapeloosheid wordt ook wel aanpassingsslapeloosheid genoemd, omdat het meestal optreedt wanneer u een stressvolle gebeurtenis meemaakt, zoals het overlijden van een geliefde of het starten van een nieuwe baan.
Naast stress kan acute slapeloosheid ook worden veroorzaakt door:
- omgevingsfactoren die uw slaap verstoren, zoals geluid of licht
- slapen in een onbekend bed of een onbekende omgeving, zoals een hotel of nieuw huis
- lichamelijk ongemak, zoals pijn of het niet in staat zijn om een comfortabele houding aan te nemen
- bepaalde medicijnen
- ziekte
- jetlag
Chronische slapeloosheid
Slapeloosheid wordt als chronisch beschouwd als u gedurende ten minste een maand minstens drie dagen per week moeite heeft met slapen.
Chronische slapeloosheid kan primair of secundair zijn. Primaire chronische slapeloosheid, ook wel idiopathische slapeloosheid genoemd, heeft geen duidelijke oorzaak of onderliggende medische aandoening.
Secundaire slapeloosheid, ook wel comorbide slapeloosheid genoemd, komt vaker voor. Het is chronische slapeloosheid die optreedt bij een andere aandoening.
Veelvoorkomende oorzaken van chronische slapeloosheid zijn onder meer:
- chronische medische aandoeningen, zoals diabetes, de ziekte van Parkinson, hyperthyreoïdie en obstructieve en centrale slaapapneu
- psychische aandoeningen, zoals depressie, angst en aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit
- medicijnen, waaronder geneesmiddelen voor chemotherapie, antidepressiva en bètablokkers
- cafeïne en andere stimulerende middelen, zoals alcohol, nicotine en andere drugs
- leefstijlfactoren, waaronder veel reizen en jetlag, wisselend ploegenarbeid en dutten
Begint slapeloosheid
Beginnende slapeloosheid is het moeilijk in slaap te komen. Dit type slapeloosheid kan van korte duur of chronisch zijn.
Elk van de oorzaken van acute en chronische slapeloosheid kan het moeilijk maken om in slaap te vallen. Psychische of psychiatrische problemen zijn de meest voorkomende oorzaken. Deze omvatten stress, angst of depressie.
Volgens een onderzoek uit 2009 hebben mensen met chronische slapeloosheid vaak een andere slaapstoornis, zoals het rustelozebenensyndroom of een periodieke bewegingsstoornis van de ledematen.
Cafeïne en andere stimulerende middelen kunnen ook voorkomen dat u in slaap valt.
Onderhoudsslapeloosheid
Onderhoudsslapeloosheid is moeilijk in slaap blijven of te vroeg wakker worden en moeite hebben om weer in slaap te komen. Dit type slapeloosheid zorgt ervoor dat u zich zorgen maakt dat u niet meer in slaap kunt vallen en niet genoeg slaap krijgt. Dit verstoort de slaap verder en creëert een vicieuze cirkel.
Onderhoudsslapeloosheid kan worden veroorzaakt door psychische aandoeningen, zoals depressie. Andere medische aandoeningen waardoor u wakker kunt worden, zijn onder meer:
- brandend maagzuur
- slaapapneu
- astma en andere aandoeningen van de luchtwegen
- rustelozebenensyndroom
- periodieke bewegingsstoornis van de ledematen
Gedragsslapeloosheid tijdens de kindertijd
Gedragsslapeloosheid bij kinderen (BIC) treft ongeveer 25 procent van de kinderen. Het is onderverdeeld in drie subtypen:
- BIC in slaap vallen. Dit type is het resultaat van negatieve associaties met slaap, zoals leren in slaap te vallen door gewiegd of verzorgd te worden. Ze kunnen ook inhouden dat een ouder aanwezig is of tv kijkt terwijl u in slaap valt.
- BIC-limietinstelling. Dit type BIC omvat de weigering van een kind om naar bed te gaan en herhaalde pogingen om het slapengaan uit te stellen. Voorbeelden van dit gedrag zijn vragen om iets te drinken, naar de badkamer te gaan of een ouder om een ander verhaal voor te lezen.
- BIC gecombineerd type. Dit formulier is een combinatie van de andere twee subtypes van BIC. Dit gebeurt wanneer een kind een negatieve associatie heeft met slaap en niet naar bed gaat omdat een ouder of verzorger geen grenzen stelt.
BIC kan meestal worden opgelost met een paar gedragsveranderingen, zoals het creëren van een gezonde slaaproutine of het leren van zelfverzachtende of ontspanningstechnieken.
Risico's en bijwerkingen van slapeloosheid
Slapeloosheid kan een aantal risico's en bijwerkingen veroorzaken die uw mentale en fysieke gezondheid beïnvloeden en uw vermogen om te functioneren beïnvloeden.
Risico's en bijwerkingen van slapeloosheid zijn onder meer:
- verminderde prestaties op het werk of op school
- verhoogd risico op ongevallen
- verhoogd risico op depressie en andere psychische aandoeningen
- verhoogd risico op chronische medische aandoeningen, zoals hartaandoeningen, beroertes en obesitas
Slapeloosheid behandelen
De behandeling van slapeloosheid varieert en is afhankelijk van de oorzaak.
U kunt acute slapeloosheid thuis misschien behandelen met een vrij verkrijgbaar slaapmiddel of door uw stress te beheersen.
Voor de behandeling van chronische slapeloosheid kan het nodig zijn om een onderliggende aandoening aan te pakken die uw slapeloosheid veroorzaakt. Een arts kan cognitieve gedragstherapie aanbevelen voor slapeloosheid (CGT-I), die effectiever is gebleken dan medicatie.
Diagnose van slapeloosheid
Het diagnosticeren van slapeloosheid kan een lichamelijk onderzoek en een beoordeling van uw medische geschiedenis omvatten om te controleren op tekenen van een onderliggende aandoening.
Mogelijk wordt u ook gevraagd om uw slaappatroon en symptomen in een slaapdagboek bij te houden. Een arts kan u doorverwijzen voor een slaaponderzoek om te controleren op andere slaapstoornissen.
Wanneer moet je naar een dokter?
Ga naar een arts als slapeloosheid het moeilijk maakt om overdag te functioneren of als het langer dan een paar weken duurt. Een arts kan u helpen de oorzaak van uw slapeloosheid vast te stellen en de meest effectieve manier om deze te behandelen.
Afhalen
Elk van de verschillende soorten slapeloosheid kan uw vermogen om overdag te functioneren verstoren. Acute slapeloosheid kan meestal thuis worden behandeld. Onbehandelde, chronische slapeloosheid kan uw risico op depressie en andere ernstige aandoeningen vergroten.
