Overzicht
Adenomyose en endometriose zijn beide aandoeningen van het endometriumweefsel dat de baarmoederholte bekleedt. Maar ze ontwikkelen zich anders en hebben verschillende symptomen.
Bij adenomyose groeien endometriumcellen binnen de wand van de baarmoeder. Deze misplaatste cellen volgen de menstruatiecyclus en bloeden maandelijks.
De baarmoederwand wordt dikker en kan pijn en hevig bloeden veroorzaken. Het treft meestal oudere vrouwen. Het is onlangs in verband gebracht met onvruchtbaarheid.
Bij endometriose vestigen de endometriumcellen zich buiten de baarmoeder.
Het weefsel wordt vaak aangetroffen op de eierstokken, ondersteunende ligamenten van de baarmoeder en in de bekkenholtes. Daar volgen ze de menstruatiecyclus, maandelijks bloedend.
Dit kan pijn veroorzaken en de vruchtbaarheid beïnvloeden. Het komt meestal voor bij adolescenten en vrouwen in de vruchtbare leeftijd.
U kunt een of beide van deze aandoeningen hebben. Uit een onderzoek uit 2017 onder 300 vrouwen bij wie tussen 2008 en 2016 adenomyose was vastgesteld, bleek dat 42,3 procent van deze vrouwen ook endometriose had.
Beide zijn progressieve aandoeningen en beide zijn oestrogeenafhankelijk.
Hoe vaak komt elke aandoening voor?
Adenomyose en endometriose komen beide vrij vaak voor. Er is minder bekend over de prevalentie van adenomyose omdat het niet zo veel is onderzocht. Het is ook moeilijker om een diagnose te stellen.
Endometriose treft naar schatting 10 tot 15 procent van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd.
De geschatte prevalentie van adenomyose loopt sterk uiteen.
Uit een onderzoek uit 2012 van 985 vrouwen in een gynaecologiekliniek bleek dat 20,9 procent adenomyose had. Maar de studie merkte op dat dit een zelfgekozen populatie was die naar de kliniek kwam omdat ze symptomen hadden.
Wat zijn de overeenkomsten en verschillen in symptomen?
Symptomen van adenomyose en endometriose, inclusief pijn, variëren van mild tot ernstig.
Maar sommige vrouwen met endometriose hebben geen symptomen. Ongeveer een derde van de vrouwen met adenomyose heeft geen symptomen.
Sommige symptomen kunnen de symptomen nabootsen die worden veroorzaakt door andere aandoeningen, zoals cysten in de eierstokken of vleesbomen.
Typische symptomen zijn als volgt:
Adenomyose
- pijnlijke menstruatie (dysmenorroe)
- pijnlijke geslachtsgemeenschap (dyspareunie)
- chronische bekkenpijn
- abnormale bloeding (metrorragie) of langdurige menstruatie
- onvruchtbaarheid
- een vergrote baarmoeder
Endometriose
- pijnlijke menstruatie (dysmenorroe)
- pijnlijke geslachtsgemeenschap (dyspareunie)
- pijnlijke stoelgang (dyschezie)
- pijnlijk urineren (dysurie)
- bekkenpijn
- vermoeidheid, misselijkheid en diarree, vooral tijdens uw menstruatie
Hoe zijn de oorzaken vergelijkbaar of verschillend?
De exacte oorzaken van adenomyose en endometriose zijn niet bekend. Maar onderzoekers hebben waarschijnlijke mechanismen en risicofactoren geïdentificeerd.
Theorieën zijn onder meer:
- Adenomyose en endometriose kunnen het gevolg zijn van weefselschade en herstel (TIAR) na trauma aan de baarmoeder. Bij dit proces is de productie van oestrogeen betrokken.
- Stamcellen kunnen worden geactiveerd door beschadiging van endometriumweefsel. Ze kunnen dan buiten hun gebruikelijke locatie groeien bij adenomyose en endometriose.
- Menstruatiebloed dat door de eileiders verdwaalt (retrograde menstruatie) kan endometriumweefsel in het bekken of andere gebieden achterlaten.
- Genetische factoren kunnen een rol spelen. Endometriose komt meestal voor in gezinnen.
- Immuunsysteemproblemen kunnen ertoe leiden dat het niet kunnen vinden en reguleren van verdwaald endometriumweefsel bij zowel adenomyose als endometriose.
- Problemen met het hormoonsysteem van het lichaam en oestrogeen kunnen embryonale cellen in uw buik omzetten in endometriumcellen.
- Uw lymfesysteem kan endometriumcellen naar andere gebieden transporteren.
Sommige voorgestelde verklaringen combineren twee of meer van deze theorieën.
Wat zijn de overeenkomsten en verschillen in risicofactoren?
Onderzoekers hebben enkele risicofactoren geïdentificeerd die verband houden met adenomyose en endometriose.
Er zijn meer studies nodig omdat sommige resultaten inconsistent zijn.
Adenomyose
Een hoger risico op adenomyose wordt geassocieerd met:
- vrouwen die meer dan één kind hebben gehad
- vrouwen die met tamoxifen worden behandeld voor borstkanker
- vrouwen die een baarmoederoperatie hebben ondergaan, zoals dilatatie en curettage
- depressie en hoger gebruik van antidepressiva
Studies naar een verband met adenomyose met roken en buitenbaarmoederlijke zwangerschap hebben gemengde resultaten opgeleverd.
Endometriose
Een hoger risico op endometriose wordt geassocieerd met:
- eerder begin van de menstruatie
- kortere menstruatiecyclus (minder dan de typische cyclus van 28 dagen)
- grotere hoogte
- hogere consumptie van alcohol en cafeïne
- een bloedverwant met endometriose (dit verhoogt uw risico zevenvoudig)
Een verminderd risico op endometriose is geassocieerd met:
- hogere body mass index (BMI)
- gebruik van orale anticonceptie
- regelmatige lichaamsbeweging
- omega-3 vetzuren in de voeding
Hoe onderscheiden artsen ze van elkaar bij het diagnosticeren?
Als u geen symptomen heeft, kan uw eerste diagnose worden gesteld wanneer uw arts u voor een ander probleem behandelt.
Als u symptomen heeft, zoals bekkenpijn, zal uw arts uw medische geschiedenis opnemen en u vragen naar uw symptomen:
- Wanneer zijn ze begonnen?
- Hoe lang houden ze het vol?
- Hoe beoordeelt u uw pijn?
De arts zal u fysiek onderzoeken en waarschijnlijk beeldvormende tests bestellen.
Om andere mogelijke oorzaken van bekkenpijn uit te sluiten, kan uw arts een urinetest, zwangerschapstest, uitstrijkje of vaginale uitstrijkjes bestellen.
Adenomyose
Adenomyose is moeilijk te diagnosticeren. In het verleden werd de diagnose alleen gesteld door weefselmonsters te onderzoeken, bijvoorbeeld na een baarmoederoperatie.
Nu zijn de niet-invasieve diagnostische hulpmiddelen van echografieën en MRI beschikbaar.
Adenomyose zorgt ervoor dat de baarmoeder groter wordt, dus uw arts zal een lichamelijk onderzoek uitvoeren om te voelen of uw baarmoeder opgezwollen of gevoelig is.
Meestal wordt eerst een echo gemaakt. Indien nodig wordt een MRI gebruikt om de diagnose te bevestigen.
In sommige gevallen, waar een nauwkeuriger beeld vereist is, kan sonohysterografie worden gebruikt. Dit omvat een injectie van een zoutoplossing in de baarmoederholte vóór een echo.
De sonohysterografie kan onderscheid maken tussen adenomyose en andere aandoeningen van de baarmoeder, zoals poliepen of cysten, omdat het de binnenkant van de baarmoeder beter zichtbaar maakt.
Endometriose
Uw arts zal uw medische geschiedenis opnemen. Ze zullen ook vragen stellen over anderen in uw familie die mogelijk endometriose hebben gehad.
Uw arts zal uw bekkengebied onderzoeken om te voelen of er cysten of andere afwijkingen zijn. Ze zullen waarschijnlijk beeldvormende tests bestellen, inclusief een echografie en mogelijk een MRI.
Het echogram kan worden gedaan met een scanner van het type met een stok over uw buik of in uw vagina worden ingebracht.
Uw arts kan ook laparoscopische chirurgie gebruiken om endometriumweefsel buiten de baarmoeder te zoeken. Als een diagnose niet duidelijk is, kan de arts tijdens de laparoscopie een weefselmonster nemen om onder een microscoop te onderzoeken.
Er wordt onderzoek gedaan naar niet-invasieve manieren om endometriose te diagnosticeren met behulp van bloedonderzoeken. Maar tot nu toe is er geen nauwkeurige biomarker gevonden.
Hoe verschilt de behandeling? Hoe is het vergelijkbaar?
De behandeling voor beide aandoeningen varieert van minimaal (zelfzorggeneesmiddelen) tot maximaal (hysterectomie).
Behandelingsopties tussen deze uitersten variëren. Dit komt door de verschillen in waar het misplaatste endometriumweefsel zich bevindt.
Bespreek uw behandelingsopties met uw arts. Enkele van de te overwegen vragen zijn:
- Wilt u kinderen krijgen?
- Is uw pijn met tussenpozen, alleen rond uw menstruatie?
- Belet chronische pijn u om uw dagelijkse bezigheden uit te voeren?
- Bent u in de buurt van de menopauze, wanneer adenomyose-gerelateerde symptomen kunnen verdwijnen?
Adenomyose
Als uw symptomen mild zijn, kan uw arts u aanraden om vrij verkrijgbare ontstekingsremmende medicijnen te gebruiken vlak voor en tijdens uw menstruatie.
Voor meer ernstige symptoomcontrole zijn er andere opties:
- Hormonen worden gebruikt om verhoogde oestrogeenspiegels die bijdragen aan de symptomen onder controle te houden. Waaronder:
- orale anticonceptiepillen
- hooggedoseerde progestagenen
- een spiraaltje dat levonorgestrel afgeeft
- danazol
- gonadotropine-afgevende hormoonagonisten
- Endometriale ablatie is een poliklinische procedure. Het maakt gebruik van een laser of andere ablatietechnieken om het slijmvlies van de baarmoeder te vernietigen. Als uw adenomyose uitgebreid is, werkt dit mogelijk niet goed.
- Excisieprocedures met laparoscopie snijden de aangetaste adenomyose-gebieden van de baarmoeder uit. Dit is slechts 50 procent succesvol geweest, omdat het niet alle adenomyose krijgt. Een methode van adenomyomectomie die meer succes heeft gehad, omvat de reconstructie van de baarmoederwand met een flap.
- Ligatie van de baarmoederarterie met behulp van laparoscopie snijdt de bloedtoevoer naar het gebied van adenomyose af. Dit is naar verluidt slecht succes.
- Embolisatie van de baarmoeder is een minimaal invasieve procedure met matig goede gerapporteerde resultaten.
- MRI-geleide gefocusseerde echografie (MRgFUS) is een niet-invasieve procedure. Het maakt gebruik van gefocuste ultrasone energie die wordt afgegeven aan diep weefsel zonder het omliggende weefsel te beschadigen. Dit verminderde met succes de symptomen van adenomyose, volgens een beoordeling uit 2016.
- Hysterectomie - een volledige verwijdering van de baarmoeder - elimineert adenomyose. Maar het is niet geschikt voor vrouwen die kinderen willen hebben.
Endometriose
Voor milde symptomen kunnen vrij verkrijgbare ontstekingsremmende medicijnen helpen. Voor ernstigere symptomen zijn er andere opties.
Ontstekingsremmende medicijnen kunnen worden gecombineerd met hormonale behandelingen.
Hormoonsupplementen kunnen helpen:
- regel uw menstruatie
- de groei van endometriumweefsel verminderen
- pijn verlichten
Deze kunnen gefaseerd worden voorgeschreven, te beginnen met een lage dosis orale anticonceptiva en te kijken hoe u reageert.
De eerste behandelingslijn bestaat meestal uit laaggedoseerde orale anticonceptiepillen. Voorbeelden zijn onder meer ethylestradiol en progestagenen.
Een tweede behandelingslaag omvat progestagenen, androgenen (danazol) en gonadotropine-releasing hormoon-agonisten (GnRH). Het is aangetoond dat deze de pijn van endometriose verminderen.
De progestagenen kunnen oraal worden ingenomen, geïnjecteerd of als een spiraaltje.
De hormonale anticonceptiebehandelingen kunnen uw menstruatie stoppen en de symptomen verlichten zolang u ze gebruikt. Als u stopt met het gebruik ervan, zullen uw menstruaties terugkeren.
Als u zwanger wilt worden, zijn er aanwijzingen dat het nemen en stoppen van hormonale behandelingen de kans op vruchtbaarheid bij in-vitrofertilisatie kan verbeteren.
Conservatieve chirurgie kan endometriose laparoscopisch verwijderen, terwijl uw baarmoeder intact blijft. Dit kan de symptomen verlichten, maar de endometriose kan terugkeren.
Laparoscopie kan ook worden gebruikt bij warmte- of stroom- of laserbehandelingen om de endometriose te verwijderen.
Hysterectomie (verwijdering van de baarmoeder) en mogelijke verwijdering van uw eierstokken wordt als een laatste redmiddel beschouwd.
De vooruitzichten
Zowel adenomyose als endometriose kunnen na verloop van tijd pijnlijk zijn. Beide zijn progressieve aandoeningen, maar ze zijn behandelbaar en niet levensbedreigend.
Vroegtijdige diagnose en behandeling kunnen leiden tot een beter resultaat voor pijn- en symptoomverlichting.
De menopauze verlicht gewoonlijk de symptomen van adenomyose. Sommige vrouwen met endometriose kunnen na de menopauze nog steeds symptomen hebben, hoewel dit niet vaak voorkomt.
Zowel adenomyose als endometriose kunnen het moeilijker maken om zwanger te raken. Als u zwanger wilt worden, overleg dan met uw arts over het beste behandelplan voor u.
Nieuwe methoden voor conservatieve chirurgie kunnen mogelijk pijn en symptomen verlichten terwijl uw baarmoeder en eierstokken behouden blijven.
Het goede nieuws is dat er veel lopende onderzoeken zijn naar adenomyose en endometriose. We zullen waarschijnlijk meer te weten komen over de oorzaak van deze aandoeningen en er zullen waarschijnlijk nieuwe therapieën worden ontwikkeld.
